HILVARENBEEK – Tot voor een aantal jaren geleden ging het met de bibliotheken in Nederland nog voor de wind, maar toen dreigde er zwaar weer. Lokale overheden, de grootste subsidieverstrekkers, gingen bezuinigen op de uitgaven.

Tegelijkertijd ontwikkelde de informatie- en communicatietechnologie (ict) zich sterk, waardoor bibliotheken voor een deel van het traditionele lezerspubliek achterhaald waren. Gevolg: minder uitleningen, minder gebruikers.

Dat maakte een omslag noodzakelijk, de bibliotheken moesten nieuwe horizonten gaan verkennen. De lokale vestiging van de Bibliotheek Midden-Brabant in Hilvarenbeek voelde de nieuwe tijdgeest goed. Zonder al te veel chauvinisme mogen we vaststellen dat de Beekse locatie een koploper is als het gaat om de bibliotheek van de 21e eeuw.

Jazeker, het uitlenen van boeken is nog altijd een belangrijke activiteit. Maar daarnaast is de Beekse bieb ook een kenniscafé, of een kennisplein, of hoe je dat ook noemen wilt. Een greep: plaatselijke schrijvers vertellen over hun werk, jongeren laten in de Talenbende zien wat ze in hun mars hebben.

Ouderen kunnen zich laten voorlichten over gebruik van computers en social media, bezoekers kunnen computers gebruiken en lekker op hun gemak de krant lezen. Desgewenst met een kop koffie erbij.

Vluchtelingen worden er ingewijd in de Nederlandse taal en de plaatselijke werkgroep Amnesty houdt er zijn maandelijkse schrijfavond. Er wordt samengewerkt met uiteenlopende culturele en maatschappelijke organisaties (netwerkfunctie). En natuurlijk is er de samenwerking met het basisonderwijs, zoals op het gebied van leesbevordering.

Voorhoede

Hilvarenbeek voldoet aan het profiel dat minister Bussemaker (Onderwijs en cultuur, PvdA) schetste in haar recente brief aan de Tweede Kamer. Daarin doet zijn verslag van de resultaten van de bibliotheek nieuwe stijl in Nederland. En die resultaten zijn voorzichtig optimistisch.

Er is nog maar heel beperkt vergelijkingsmateriaal want de omslag is nog maar vrij recent in gang gezet, maar de eerste resultaten zijn voorzichtig positief. Een groeiend aantal jongeren weet de weg naar de bibliotheek (weer) te vinden.

In de taal van de minister is de omschrijving van de eigentijds bibliotheek als volgt: “De openbare bibliotheek is een algemene publieke voorziening die bezocht en gebruikt wordt door alle bevolkingsgroepen, ongeacht leeftijd, inkomen, opleiding en etniciteit.

Dit is een belangrijke publieke waarde van de openbare bibliotheek. De openbare bibliotheek kan hiermee bijdragen aan sociale cohesie en gelijke kansen.” In de media omschreef de minister de bibliotheek van nu als een soort buurthuis.

Projecten

De nieuwe rol van de bibliotheek wordt in de gemeente Hilvarenbeek goed zichtbaar in de jaarlijkse projecten met een thema. Dat was in 2015 ‘Oorlog en vrijheid’ (herdenking bevrijding), in 2016 ‘Hilvarenbeek Digitaal’ en in 2017 is dat ‘NATUURlijk Hilvarenbeek’. De bibliotheek is initiatiefnemer en benadert, naargelang het thema, organisaties en verenigingen die het project van dat jaar inhoud aan willen geven. Per project wordt er dus een nieuwe netwerk opgebouwd.

Die projecten vinden dit jaar plaats onder de overkoepelende naam B.O.E.K. festival. De vier letter geven weer wat met die projecten wordt beoogd: Binden, Ontdekken, Ervaren en Kennis/maken. En die O ook mag ook gelezen worden als Ontmoeten. En de lettercombinatie die dat oplevert B.O.E.K. is een knipoog naar de bibliotheek.

Uit de brief van de minister blijkt in ieder geval dat Hilvarenbeek tot de absolute voorlopers behoort waar het betreft de openstelling. Zes dagen in de week, twaalf uur per dag (behalve op zaterdag) kun je in de bibliotheek terecht. Niet altijd is er personeel (dat zou onbetaalbaar zijn) maar de moderne techniek maakt met uitleningen zelfbediening heel goed mogelijk.

Enkele kerngegevens uit het rapport van de minister:

  • Aantal bibliotheekorganisaties (b.v. Bibliotheek Midden-Brabant) 156
  • Aantal (hoofd)vestigingen 770 (was 802)
  • Aantal servicepunten 232 (was 209)
  • Aantal vestigingen van de bibliotheek op school 2534 (was 2385)
  • Aantal leden 3,8 miljoen (is stabilisatie)
  • Fysieke uitleningen (boeken/cd’s/dvd’s) 79 miljoen (was 78 miljoen)
  • Volwassenen leenden samen 36 miljoen boeken e.d. (was 37 miljoen)
  • Jongeren leenden 38 miljoen boeken e.d. (was 36 miljoen)
  • Het aantal digitale gebruikers groeide stevig van 160.000 naar 234.000
  • Circa 40 procent van de Nederlandse bevolking vanaf zes jaar bezoekt de bibliotheek gemiddeld vier keer per jaar

 

Enkele cijfers over de langere termijn:

  • Volwassen leden 274.000 (1999), 2.063.000 (2005), 1.883.000 (2010), 1.527.000 (2014) en 1.478.000 (2015)
  • Jeugdleden 054.000 (1999), 4.039.000 (2005), 3.996.000 (2010), 3.784.000

(2014) en 3.784.000 (2015)

Tekst: Emmanuel Naaijkens