Professor emeritus Marcel De Cleene schreef populair-wetenschappelijke werken over planten en dieren als dragers van cultuur. Zijn boeken bevatten een schat aan informatie en verhalen over de relatie tussen planten en dieren en cultuur. Bij dieren schreef hij afzonderlijke werken over zoogdieren, vogels, reptielen, vissen en amfibieën.In zijn boeken brengt hij natuur en cultuur samen, geeft inzicht in de rol die dieren en planten spelen in de mythologie, religie en psychologie, symboliek, kunst, heraldiek, verhalen, volksgeneeskunde, volksgeloof, magie, dromen.

Compendium van Dieren als Dragers van Cultuur

Deel 1 Zoogdieren (2012)

Auteur De Cleene Marcel, De Keersmaeker Jean-Pierre

De dierenwereld is intens verweven met onze cultuur. Wie kent de herkomst van namen of uitdrukkingen als ‘ongelikte beer’, ‘gazet’ (ekster), ‘caprice’ (geit), ‘van de tongriem gesneden’, ‘al moesten de kraaien het uitbrengen, de waarheid komt aan het licht’, ‘tegen heug en meug iets beweren’, ‘zo bang als een wezel’, enzovoort? Wat had de populaire Franse zangeres Edith Piaf te maken met een mus? Wie weet nog dat men ooit dieren voor de rechtbank daagde? Waarom eet men geen of nauwelijks paardenvlees in Noordwest-Europa, maar wel in Zuid-Europa? Waarom prijken weerhanen op onze kerktorens en leeuwen of adelaars op talloze vlaggen en wapens van steden en families? Waarom offerde men vroeger vaak dieren? Gebeurt dit nog steeds, en waar? Hoe keek men in de oudheid tegen dieren aan?

Compendium van Dieren als Dragers van Cultuur

Deel 2 Vogels (2014)

Auteur De Cleene Marcel, De Keersmaeker Jean-Pierre

Vogels lijken zich te kunnen bevrijden van de zwaartekracht en zich te verheffen boven de aarde. Het is dan ook niet verwonderlijk dat onze voorouders veel ontzag hadden voor deze luchtdieren en ze een belangrijke plaats toekenden in hun mythologieën. De jaarlijkse vogeltrek aanzag men als een brug tussen deze wereld en het Andere Land. De terugkeer van de trekvogels na de winterperiode kondigde uiteraard de lente aan. Aan vogels schreef men ooit geheime kennis toe, o.m. de gave van de profetie. Vogels waren ook een goedkoop en gemakkelijk offerdier. De vogelsymboliek is bijzonder rijk en divers: verbinding tussen hemel en aarde, boodschapper of hulp van de goden, symbool van de vriendschap tussen goden en mensen, symbool van de lucht, als regelaar van de tijd, symbool van de ziel, een engel, een hogere geestestoestand van de mens, bewakers van de levensboom, symbool van vluchtigheid. De lichtheid van een vogel symboliseert ook de intelligentie, de verbeeldingskracht, het snel bevattingsvermogen. Vogelvleugels doen denken aan spirituele verheffing.

Compendium van dieren als dragers van cultuur

Deel 3 – Vissen, reptielen, amfibieën, ongewervelden, fabeldieren (2015)

Auteur De Cleene Marcel, De Keersmaeker Jean Pierre

Dit deel schenkt aandacht aan vissen en andere gewervelde dieren en ongewervelde dieren. Zo komen hier een aantal vissen aan bod (alen, baarzen, forellen, karpers en zalmen), naast andere gewervelde dieren als amfibieën (kikkers, padden, salamanders) en reptielen (hagedissen, kameleons, krokodillen, schildpadden, slangen). Ook allerlei ongewervelde dieren zoals insecten (o.m. bijen, kevers, vlinders, libellen, mieren en muggen), spinnen, schorpioenen, slakken, oesters, mossels, inktvissen, wormen enz. worden uitvoerig behandeld. Het spreekt voor zich dat de grote verscheidenheid qua leefmilieu en gedrag van al deze dieren aanleiding gaf tot een zeer uiteenlopende perceptie door de mens. Zo kent het christendom de vis als symbool van Christus, en dus dat van het leven, van de vruchtbare waters. Dieren die in spleten en spelonken leven, zoals slangen, stellen echter het duistere, het kwade voor. In heel wat christelijke legenden bestreden heiligen te paard trouwens slangen en draken, allebei symbolen van het kwade. Er komen ook meer dan honderd fabeldieren aan bod, omwille van hun sterke invloed op de iconografie, vooral in kerken. Denk o.a. aan de centaur, draak, eenhoorn, feniks, griffioen, sater en zeemeermin.

Compendium van Rituele Planten in Europa (2008)

Auteur De Cleene Marcel, Lejeune Marie Claire

Trefwoorden: planten en rituelen, mythologie, symboliek, magie, volksgebruiken, volksgeloof, sprookjes, sagen, legenden.

Veel zaken die voor de mens van de 21ste eeuw normaal lijken hebben ooit een veel diepere betekenis gehad. Weinig mensen beseffen dat veel van onze gewoontes gegroeid zijn uit eeuwenoude rituelen of zaken met een grote symbolische waarde voor onze voorouders. De auteurs kozen voor rituele planten die inheems of ingeburgerd zijn in Europa (bv. de Linde en de Roos), of die uitheems zijn, maar in Europa toch op één of andere manier ritueel worden gebruikt (bv. Mirre, Wierook en Rijst). Het is belangrijk om in deze tijd van grootschalige miskenning van de natuur even stil te staan bij de oeroude verbondenheid van de mens met de natuur, en met het plantenrijk in het bijzonder, en er de diepere betekenis van in te zien.

Dit werk is aanwezig in de collectie van de Bibliotheek Midden-Brabant.